Gdy Izrael, Francja i Wielka Brytania ruszyły na Egipt, świat stanął na krawędzi wojny. Kryzys sueski 1956 roku ukazał zmierzch dawnych kolonialnych potęg.
Kryzys sueski, znany także jako operacja „Kadesz” lub „Awantura nad Kanałem Sueskim”, wybuchł 29 października 1956 roku, gdy Izrael, Francja i Wielka Brytania wspólnie zaatakowały Egipt. Napaść państw zachodnich na Egipt była odpowiedzią na nacjonalizację Kanału Sueskiego dokonaną przez prezydenta Gamala Abdela Nasera w dniu 26 lipca 1956 roku.
Tło konfliktu
Kanał Sueski, zbudowany w 1869 roku, znajdował się pod brytyjsko-francuską kontrolą do momentu, kiedy po rewolucji 23 lipca 1952 roku w Egipcie i obaleniu króla Faruka I władzę w państwie przejęło środowisko tzw. Wolnych Oficerów.
Prezydent nowo powstałej Arabskiej Republiki Egiptu, Naser, postanowił przejąć Kanał Sueski, aby dzięki dochodom z tego szlaku handlowego m.in. sfinansować budowę Wielkiej Tamy Asuańskiej. Nacjonalizacja Kanału i przejęcie środków Suez Canal Company, w której aż 44% akcji posiadali Brytyjczycy, wywołała gwałtowną reakcję zachodnich mocarstw, obawiających się utraty wpływów na Bliskim Wschodzie i wzmocnienia państw regionu.
Przebieg konfliktu
Izrael rozpoczął operację „Kadesz” 29 października, przeprowadzając uderzenie na Półwysep Synaj i szybko zdobywając teren. Francja i Wielka Brytania, które wcześniej porozumiały się z Izraelem, wystąpiły jako mediatorzy, formalnie żądając od Egiptu wycofania wojsk w pobliże Kanału, choć wiedziały, że Naser na to nie przystanie. Kiedy Egipt odmówił, 31 października Francja i Wielka Brytania rozpoczęły bombardowanie celów wojskowych, co wywołało otwarty konflikt.
Reakcja mocarstw i zakończenie działań
Działania te były jednak wbrew interesom Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego. Oba supermocarstwa, mimo swoich różnic, zgodnie uznały kryzys za zagrożenie dla stabilności regionu i pokojowego status quo. Wywierały presję dyplomatyczną na Wielką Brytanię, Francję i Izrael, zmuszając ich do wycofania się. Pod naciskiem ONZ i pod groźbą sankcji państwa te zawarły ugodę 6 listopada 1956 roku i wkrótce wycofały swoje wojska.
Skutki kryzysu sueskiego
Kryzys sueski wyraźnie ukazał zmierzch imperialnych ambicji Francji i Wielkiej Brytanii, które nie były już w stanie prowadzić polityki niezależnej od supermocarstw. Naser natomiast wyszedł z kryzysu jako bohater świata arabskiego, umacniając pozycję Egiptu jako lidera ruchu panarabskiego. Kryzys pokazał też rosnącą rolę ONZ i zmianę w układzie sił, gdzie to USA i ZSRR narzucały światowy porządek, a Bliski Wschód stał się kluczowym obszarem rywalizacji.
Podczas kryzysu sueskiego straciło życie 650 Egipcjan, a niemal 3000 odniosło rany.